کشف سیاره 'کوتوله سفید' با امکان وجود حیات
اخنرشناسان بر این باورند که ممکن است در سیاره‌ای در مجاورت یک خورشید در حال مرگ حیات وجود داشته باشد.
در صورت تایید این نظر، این اولین باری است که یک سیاره دارای امکان بالقوه حیات در مدار یک "کوتوله سفید" کشف شده است.
سیاره مورد نظر در منطقه زندگی‌پذیر یا "کمربند حیات" یک ستاره در حال مرگ شناسایی شده است. دمای سیاره‌ها در کمربند حیات یک ستاره نه بسیار سرد و نه به شدت گرم است و در نتیجه امکان وجود حیات به شکلی که برای بشر آشناست در آن وجود دارد.
نتیجه تحقیقات این اخترشناسان در بولتن ماهانه انجمن سلطنتی نجوم بریتاینا منتشر شده است.
پروفسور جی فریحی، استاد یونیورسیتی کالج دانشگاه لندن که هدایت این پژوهش را در دست داشت گفته است که کشف این سیاره برای اخترشناسان کاملا جدید بوده است.
وی افزوده است که "این اولین باری است که در منطقه کمربند حیات یک کوتوله سفید سیاره‌ای دیده می‌شود و این احتمال وجود دارد که در جهان دیگری که گرد آن در گردش است حیات شکل گرفته باشد."
ستارگان بسیار بزرگ پس از مرگ به سیاهچاله تبدیل می‌شوند، اما سرنوشت ستارگان کوچکتری مانند خورشید منطومه شمسی تبدیل آنها به کوتوله‌های سفید است. کوتوله‌های سفید تمامی سوخت هسته‌ای خود را تمام کرده و لایه‌های بیرونی خود را از دست داده‌اند.
آنها معمولا به اندازه یک سیاره هستند و در آغاز شکل‌گیری نور سفید مایل به آبی از خود منتشر می‌کنند.
سیاره کشف شده ۱۱۷ سال نوری از زمین فاصله دارد و تخمین زده شده است که فاصله آن تا خورشید رو به مرگش ۶۰ برابر کمتر از فاصله زمین تا خورشید منظومه شمسی است.
گروه پژوهشی به طور مستقیم این سیاره را مشاهده نکرده اما حرکت ۶۵ "سازه" به اندازه ماه زمین در اطراف منطقه کمربند حیات کوتوله سفید وجود آن را نشان می‌دهد. پژوهشگران دریافته‌اند که فاصله این سازه‌ها نسبت به یکدیگر تغییر نمی‌کند که حاکی از آن است که آنها تحت تأثیر گرانش یک سیاره در مجاورت کوتوله سفید هستند.
به گفته پروفسور فیرحی "کشف این مشاهدات گروه پژوهشی را تکان داد زیرا حرکت این سازه‌ها چنان دقیق بود که احتمال اشتباه در آن نمی‌رفت."
منطقه زندگی‌پذیر یا کمربند حیات باریکه‌ای در اطراف یک ستاره است که سیاره‌های واقع در آن می‌توانند دارای آب باشند و حیات در آن شکل بگیرد. گاه برای این منطقه از اصطلاح "گلدیلاک" استفاده می‌شود.
سیاره نزدیک‌تر از این منطقه به ستاره بیش از اندازه گرم و سیاره دورتر از آن بیش از حد سرد است.
فرضیه 'سیاهچاله مودار' مدعی حل پارادوکس استیون هاوکینگ شد
پژوهشگران می‌گویند یکی از بزرگترین پارادوکس‌های علمی را که برای اولین بار توسط پروفسور استیون هاوکینگ عنوان شده بود حل کرده‌اند. آنان برای راه حل خود نام "فرضیه مو، بله" را برگزیده‌اند که اشاره‌ای به تشبیه سیاهچاله‌ها به افراد بدون مو است.
به گفته پرفسور هاوکینگ، رفتار سیاهچاله‌ها به گونه‌ای است که باعث تضاد بین دو نظریه اساسی در فیزیک نظری می‌شود.
سیاهچاله ها ستارگان مرده‌ای هستند که فرو ریخته و گرانشی چنان نیرومند دارند که حتی نور هم نمی‌تواند از آن بگریزد..
پژوهشگران می‌گویند جدیدترین تحقیقات آنان این پارادوگس را حل کرده است زیرا نشان می‌دهد که سیاهچاله ها دارای خاصیتی هستند که می‌توان آن را "موی کوانتومی" نامید.
پروفسور خاویر کالمت استاد دانشگاه ساسکس در بریتانیا در مصاحبه اختصاصی به بی‌بی‌سی گفته که "پارادوکس حل شده است". او یکی از اعضای گروه پژوهشگران بود که توانستند با استفاده از روش‌های ریاضی، این مساله را حل کنند.
در مرکز این پارادوکس مشکلی وجود دارد که دو نظریه از مهم‌ترین نظریه‌های مهم در فیزیک را به چالش می‌کشد. براساس نظریه نسبیت عام انیشتین، گرانش سیاهچاله‌ها مانع از آن می‌شود که اطلاعات از آن خارج شود در حالیکه براساس نظریه مکانیک کوانتومی، چنین نتیجه‌ای ناممکن است.
پروفسور کالمت و همکارانش می‌گویند که توانسته‌اند ثابت کنند که اجزاء تشکیل دهنده "ستاره مرده" آثاری از خود در میدان گرانش سیاهچاله برجای می‌گذارد.
پژوهشگران این آثار را "موی کوانتومی" نامیده‌اند زیرا نظریه آنان جایگزین نظر قبلی پروفسور جان آرچیبالد ویلر از دانشگاه پرینستون در آمریکا می‌شود که تحت عنوان "سیاهچاله بی‌مو" در دهه ۱۹۶۰ مطرح شد.
پروفسور ویلر در توجیه انتخاب این نام گفته بود که سیاهچاله "موجودی است که جرم، چرخش و بار معناطیسی دارد اما هیچ ویژگی فیزیکی دیگری ندارد، اگر بخواهید می‌توانید بگویید که طاس و بی مو است."
"فرضیه مو، بله" پروفسور کالمت که در نشریه مرور ادبیات فیزیک Physical Review Letters منتشر شده انقلابی نظری محسوب می‌شود زیرا مدعی است که پارادوکسی را که پروفسور هاوکینگ در دهه ۱۹۷۰ به آن اشاره کرد و باعث سردرگمی فیزیکدانان شده بود حل کرده است.
این پارادوکس به معنی آن بود که ممکن است مکانیک کوانتومی و فرضیه نسبیت عام، یعنی دو ستون اصلی درک ما از کیهان، نقیض هم باشند که چشم‌اندازی وحشتناک برای فیزیک نظری است ترسیم می‌کرد.
"قضیه مو، بله" ادعا می‌کند که با پر کردن شکاف بین نسبیت عام و مکانیک کوانتومی، پارادوکس را حل کرده و امکان آن را می‌دهد تا ا اطلاعاتی در مورد آنچه در سیاهچاله جریان دارد بدون نقض هیچیک از اصول مهم این دو نظریه از آن خارج شود. این یک راه حل ساده و ظریف است.
پروفسور کالمت درعین حال معتقد است که پذیرش این راه حل از سوی دیگران کمی طول می‌کشد زیرا با یکی از موضوعات مهم در دنیای فیزیک نظری سروکار دارد.
او می‌افزاید که "استیون هاوکینگ در سالی که من به دنیا آمدم به این پارادوکس رسید و از آن زمان، بسیاری از فیزیکدانان مشهور در سراسر جهان روی آن کار و چیزهای بسیار دراماتیکی را برای توضیح آن پیشنهاد کرده‌اند، از جمله اینکه برخی از جنبه‌های مکانیک کوانتومی اشتباه است."
او می افزاید که مدتی طول می کشد تا مردم بپذیرند که برای رفع این مشکل به یک تحول بنیادی نیاز نبوده است.
تحقیقات گروه پژوهشی پرفسور کالمت بر اساس تحقیقات قبلی پروفسور سوورات راجو، پژوهشگر مرکز بین‌المللی علوم نظری، در بنگالورو در هند صورت گرفته که معتقد است که آنها با هم پارادوکس هاوکینگ را حل کرده‌اند.
پرفسور سوورات گفته است که "در چند سال گذشته، تشخیص داده شده بود که قضیه بدون مو براساس اثرات کوانتومی رد خواهد شد و حالا تحقیقات جدید پارادوکس هاوکینگ را حل کرده است."
از آماده شدن ایلان ماسک برای تغییر مرزهای فضا تا هواپیمای فوق‌سریع چین
شرکت اسپیس‌ایکس در حال آماده‌سازی نسل دومِ موتور رپتور برای فضاپیماهای آینده خود است؛ موتورهایی که قرار است مرزهای فضا را تغییر دهد و انسان را به مریخ برساند.
برنامههای اسپیس ایکس
ایلان ماسک، بنیانگذار اسپیس‌ایکس، جزئیاتی را درباره برنامههای آینده فضایی این شرکت پیشرو فضایی اعلام کرده و گفته است موشک سوپرهِوی و فضاپیمای استارشیپ قرار است بخشی از رؤیاهای بشر را به واقعیت نزدیک کنند.
در این برنامه بلندپروازانه، اسپیس‌ایکس قرار است، با سرعت بالا، سکوی پرتاب موشک‌های مختلف را برای سوختگیری و پرواز آماده کند و پس از فرود مجدد، دوباره این پروسه با سرعت تکرار شود.
نسل اول موتورهای رپتور توان تولید ۱۸۵ تن نیروی رانش را دارند، اما نسل دوم که تست‌های آن انجام شده است، نیروی رانشی به اندازه ۲۳۰ نیوتن تولید می‌کنند.
با وجود این، تردیدهایی هم درباره کارایی این موتورها وجود دارد چرا که بخشی از موتور به‌دلیل گرمای زیاد دچار ذوب‌شدگی می‌شود. ایلان ماسک معتقد است این مشکلات به‌زودی حل خواهند شد.
یکی دیگر از مشکلات تأیید پرتاب این فضاپیمای بزرگ است. هنوز مشخص نیست اداره هوانوردی فدرال آمریکا چه زمان چنین مجوزی خواهد داد. با این حال، ایلان ماسک گفته است که به‌زودی این تأییدیه گرفته خواهد شد. اداره هوانوردی فدرال آمریکا باید سازگاری پرتاب با محیط زیست را در تگزاس جنوبی تأیید کند.
یکی از مشکلات پیش رو ساخت ایستگاه زمینی پرتاب برای فضاپیمای استارشیپ و موشک سوپرهوی است که امکان دارد تا هشت ماه پروژه را با تأخیر روبه‌رو کند.
البته اسپیس‌ایکس هم‌اکنون عملکرد موفق پرتاب موشک فالکون ۹ را در کارنامه خود دارد؛ موشکی با قابلیت استفاده مجدد که جزو ایمن‌ترین موشک‌های جهان شناخته می‌شود.
فالکون ۹، با ۱۳۹ پرواز و ۱۱۲ مأموریت موفق متوالی، ایمن‌ترین موشک در نوع خود است.
پروتکل‌ها و شرایط جدید سفرهای هوایی در ایران
حسن خوشخو، سرپرست معاونت هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری، گفته است: «با توجه به شیوع سویه جدید ویروس کرونا به نام امیکرون و ورود به پیک ششم کرونا، ستاد ملی مقابله با کرونا شرایط و پروتکل‌های جدید بهداشتی را برای انجام سفرهای هوایی داخلی و خارجی ابلاغ کرده است که باید حتما رعایت شوند.
بر این اساس، ظرفیت پذیرش مسافر در پروازهای داخلی تا ۶۰ درصد باید کاهش پیدا کند و همه مسافران و خدمه پروازی به استفاده از ماسک در حین پرواز ملزم شدند.»
او درباره دیگر شرایط برای پرواز مسافران در ایران چنین توضیح داده است: «داشتن کارت واکسن برای انجام پروازهای داخلی و خارجی الزامی است و همه مسافران باید هر دو دوز واکسن خود را دریافت کرده باشند. در غیر این صورت، بر اساس پروتکل‌های ابلاغیه، برای اینکه بتوانند از این خدمات استفاده کنند باید تست منفی پی‌سی‌آر ارائه دهند.»
با این حال، شرکت‌های هوایی ایرانی دلِ خوشی از این پروتکل‌ها ندارند و کاهش تعداد مسافر را دلیل بر زیان دیدن خود می‌بینند و به همین دلیل این خطوط هوایی اقدام به افزایش قیمت بلیت در دوره‌های مختلف کرده‌اند؛ اتفاقی که مدیران وزارت راه آن را تخلف عنوان کرده‌اند.
هواپیما فوق‌سریع چینی
چین قصد دارد در رقابت با آمریکا توسعه هواپیماهای مسافربری با سرعت چندین برابر سرعت صوت را پیگیری کند. در طرحی بلندپروزانه، این هواپیمای مسافربری فوق‌سریع می‌خواهد مسیر پکن تا نیویورک را یک‌ساعته طی کند.
ین هواپیما شباهت زیادی به هواپیماهای بال پرنده دارد و قرار است با دو راکت برای پرواز تقویت شود. گفتنی است سه پروژه در زمینه هواپیماهایی باسرعت چندین برابر سرعت صوت هم‌اکنون در حال پیگیری است.
شرکت ویرجین در حال ساخت یک هواپیمای مافوق صوت ۱۹ نفره است. هدف‌گذاری برای سرعت این هواپیما کمی رؤیایی به نظر می‌رسد، اما قرار است این هواپیما به سرعتی معادل سه برابر سرعت صوت دست پیدا کند.
شرکت هوافضای آمریکایی بوم در حال توسعه یک هواپیمایی مسافربری مافوق صوت با نام OVERTURE است.
شرکت آمریکایی Spike هم در حال توسعه یک هواپیمای مسافربری مافوق صوت با نام اس ۵۱۲ است. این هواپیما می‌تواند فاصله بین لندن تا نیویورک را طی چهار ساعت طی کند. این هواپیما ۱۸ نفر ظرفیت دارد و می‌تواند به سرعت ۱.۶ برابر سرعت صوت دست پیدا کند.
سرانجام جهان و انرژی تاریک
اخترشناسان می گویند از طریق یافته های جدیدی توانسته‌انددر مورد سرانجام جهان به گمانه‌زنی‌های تازه‌ای برسند؛ چند و چون این پژوهش در نشریه ساینس به چاپ رسیده است.
دکتر علی نیّری، استادیار فیزیک نظری در دانشگاه کالیفرنیا که در زمینه پیدایش و تحول عالم، و بویژه «فرضیه ریسمان» یا همان «فرضیه ابعاد وجودی عالم» در حال پژوهش است در این زمینه با رادیو فردا گفت‌وگو کردهه است.
ـ چگونه می توان عاقبتِ عالم ِ هستی و کائنات را دریافت؟
در مورد عالم پارامترهایی وجود دارد که با اندازه‌گیری دقیق آنها می‌توان پیش‌بینی کرد عالمی که ما در آن هستیم چه فرجامی خواهد داشت.
یک رشته پارامترهایی که می تواند سرنوشت عالم را مشخص کند و قابل اندازه‌گیری هم هست، میزان انرژی و ماده موجود در عالم است که کیهان‌شناسان سعی زیادی در اندازه‌گیری دقیق آن داشتند.
بنابراین اگر شما میزان انرژی و جرم کلی که در عالم وجود دارد را اندازه بگیرید، می‌توانید سرنوشت کل عالم را متوجه شوید.
ـ کیهان شناسان چگونه توانسته‌اند به این کشف نائل شوند؟
چندین گروه مستقل از هم حدود ۱۳ سال پیش کشف بزرگی انجام دادند و متوجه شدند بر خلاف آن چه می‌اندیشیدیم، عمده انرژی موجود در عالم چیزی است که در مورد آن زیاد نمی‌دانیم ولی از نوع دافعه است.
یعنی انرژیای در عالم وجود دارد که به آن «انرژی تاریک» می گویند و خاصیتی مانند خاصیت «ضد جاذبه گرانشی» دارد. اگر این مولفه درعالم غالب باشد زمانی پیش می‌آید که همه چیز از هم گسیخته خواهد شد. روش‌های زیادی برای این کار وجود دارد؛ یکی از آنها اندازه‌گیری میزان روشنایی اشیایی در عالم است به نام «ابر نو اخترها» که فاز پایانی تحول ستارگان هستند.
اما در کشف جدیدی که اعلام شده روش دیگری برای اندازه‌گیری این انرژی تاریک به کار برده‌اند که به نوعی تایید کننده این انرژی تاریک در عالم است و توانسته‌اند طبیعت این انرژی را مشخص کنند. این که چنین انرژیای در عالم رو به افزایش است یا کاهش و یا ثابت بودن آن بر سرنوشت عالم تاثیر خواهد داشت.
بر اساس کاری که این گروه با همکاری کیهان شناسانی از انگلیس و آمریکا در دانشگاه ییل انجام دادند، متوجه شدند اولاً به خاطر یکی از خاصیت‌های گرانش یا تئوری عام نسبیت انیشتین لنزهایی به اسم «لنزهای گرانشی» وجود دارد و کارش به این ترتیب است که وقتی یک کهکشان بسیار عظیمی بر سر راه یک کهکشان دیگر وجود دارد، درست همان کاری را می کند که یک عدسی انجام می دهد و تصاویر را برای شما بزرگ می‌کند.
یعنی این کهکشان بسیار عظیم، کهکشان‌های دوردست را برای شما بزرگ می‌کند و حتی به جای یک تصویر چندین تصویر خواهد داد. اندازه بزرگی تصاویری که به دست می‌آید به سه عامل بستگی دارد: اول به جرم کهکشان میانی، دوم فاصله اجرام دوردست و سوم به میزان انرژی تاریک درعالم.
ـ چرا اختر شناسان این کشف را این قدر مهم تلقی می‌کنند؟
سئوال بسیار خوبی است. با اندازه‌گیری تصاویری که در چند سال اخیر توسط تلسکوپ فضایی هابل به دست آمده و تایید آن توسط تلسکوپ‌های بسیار بزرگ در شیلی، دانشمندان متوجه شدند که مقدار انرژی تاریک در عالم چقدر است و به نظر می‌رسد طبیعت انرژی تاریک در عالم ثابت خواهد بود.
نهایتاً عالم ما به عالمی بسیار سرد تبدیل خواهد شد و در حدود ۲۱ میلیارد سال بعد، عالمی خواهیم داشت از جزایر مستقل کهکشانی و حتی کوچک‌تر از کهکشانی. بنابراین این کشف بسیار حائز اهمیت است گرچه هنوز هم با تمام تلاشی که فیزیکدانان و کیهان شناسان می‌کنند هیچ نوع توجیه قابل قبولی از این که چرا چنین اتفاقی درعالم رخ می‌دهد، وجود ندارد. اگر زمانی بتوان به این مسئله پی برد قطعاً یکی از بزرگترین کشفیات تاریخ علم خواهد بود.
تلسکوپ جیمز وب به مقصد نهایی در مدار خورشید رسید
تلسکوپ فضایی جیمز وب که با هدف رصد دوران آغازین تکوین منظومه‌ها و کهکشان‌ها حدود یک ماه پیش به فضا پرتاب شد روز دوشنبه به مقصد نهایی خود در مدار خورشید رسید که حدود ۱.۶ میلیون کیلومتر از زمین فاصله دارد.
به گفته مقامات ناسا، این تلسکوپ با کمک رانشگر کوچکش در پنج دقیقه پایانی حرکت خود با موفقیت در نقطه‌ای قرار گرفته که تعادل گرانشی مطلوب برای حرکت در مدار خورشید است.
رانشگر این تلسکوپ توسط مهندسان مرکز کنترل این ماموریت در بالتیمور هدایت می‌شود و پیام‌های رادیویی که این مرکز دریافت کرده است نشان می‌دهد که تلسکوپ جیمز وب در مداری نزدیک به نقطه لاگرانژ ۲ قرار گرفته است.
این تلسکوپ در مسیری هم‌تراز با چرخش زمین به دور خورشید حرکت خواهد کرد ولی هیچ گاه در سایه زمین قرار نخواهد گرفت تا افق رصد آن کور نشود.
تلسکوپ قبلی ناسا به نام هابل که حدود ۳۰ سال پیش به فضا پرتاب شد در فاصله تقریبا ۵۵۰ کیلومتری از زمین قرار دارد و هر ۹۰ دقیقه یک بار در سایه زمین قرار می‌گیرد.
نقطه لاگرانژ ۲، نقطه تعادل گرانشی مطلوب که در قرن هجدهم توسط ژوزف لوئیس لاگرانژ، ریاضی دان فرانسوی کشف شد احتمال خارج شدن این تلسکوپ از مسیر پیش‌بینی شده را به حداقل کاهش می‌دهد.
با این همه، مرکز کنترل این ماموریت تقریبا هر سه هفته یک بار با به کار انداختن رانشگر تلسکوپ موقعیت آن را تصحیح خواهد کرد.
گام بعدی تنظیم دقیق آینه اصلی تلسکوپ جیمز وب است که ابعاد آن حدود ۶.۵ متر و از صفحات آینه‌ای تلسکوپ هابل یا هر تلسکوپ دیگری بسیار بزرگتر است.
طراحی و اندازه تلسکوپ جیمز وب به آن امکان می‌دهد که ورای توده‌های گاز و از فاصله‌های بسیار دورتری اجسام فضایی را رصد کند و این به معنای تجسس در گذشته‌های بسیار دورتر از پیدایش منظومه‌ها، ستاره و سیاره‌های کهکشان‌های دیگر است.
انتظار می‌رود که اکتشافات این تلسکوپ در مورد مراحل اولیه شکل‌گیری فضا از حدود صد میلیون سال بعد از «انفجار بزرگ» ( بیگ‌بنگ ) تاکنون علم فضاشناسی را متحول کند. بر اساس فرضیه «انفجار بزرگ»، شکل‌گیری و تکوین جهانی که با عنوان فضا می‌شناسیم حدود ۱۳.۸ میلیارد سال قبل آغاز شده است.
این تلسکوپ درعین حال به دستگاه‌های مخصوصی برای ردیابی آثار محتمل حیات در سیاره‌هایی که اخیرا کشف شده‌اند و بررسی دقیق‌تر سیاره‌های منظومه خورشیدی از جمله مریخ و تیتان، قمر یخ‌زده سیاره کیوان (زحل) مجهز است.
آماده کردن تلسکوپ جیمز وب برای شروع فعالیت فضاشناسی چند ماه دیگر طول خواهد کشید.
آینه بزرگ این تلسکوپ برای اینکه در موشک فضاپیمای حامل آن جا بگیرد در ۱۸ قطعه روی هم تا شده بود. عملیات باز کردن و مونتاژ این قطعات اوایل ژانویه با موفقیت انجام شد ولی تنظیم دقیق موقعیت آنها برای ساختن این آینه بزرگ ممکن است چند هفته دیگر طول بکشد.
همزمان، مهندسان مرکز کنترل مشغول راه‌اندازی تجهیزات گوناگون تصویربرداری و طیف‌نگاری این تلسکوپ هستند تا با کمک آن طی سه ماه آینده آینه اصلی تلسکوپ را در موقعیت دقیقش قرار دهند.
اگر تمامی این مراحل با موفقیت به اتمام برسد تلسکوپ جیمز وب در ماه ژوئن رصد را آغاز خواهد کرد.
آماده کردن تلسکوپ برای بلندپروازنه‌ترین بخش از ماموریت آن که تمرکز آینه آن روی دور دست‌ترین نقاط کهکشان‌هاست مدت بیشتری طول خواهد کشید.
تلسکوپ فضایی جیمز وب محصول همکاری مشترک بین ناسا و سازمان‌های فضایی اروپا و کانادا است.